Cudzysłów

Cudzysłów to znak graficzny składający się z dwóch części: pierwszej otwierającej i drugiej zamykającej. W pisowni polskiej można spotkać trzy rodzaje cudzysłowów: „”, <<>> lub >><<. Najczęściej stosowany jest oczywiście ten pierwszy. Ponadto można też spotkać dwa znaki umieszczone u góry:’ ‘ lub ` `, których zadaniem jest wyróżnienie w tekście definicji znaczeniowych wyrazu.

Cudzysłów służy do:

• – Wyodrębniania w tekście przytoczonych wyrazów, cudzych słów, fragmentów utworów, tytułów dzieł lub ich części.
• – Wyodrębniania wyrazów i zwrotów użytych w znaczeniu innym niż znaczenie podstawowe.

Najważniejszą jego funkcją jest funkcja cytowania:

• – W 2000 roku ukazała się książka pt. „Harry Potter i komnata tajemnic”, która opowiada o przygodach czarodzieja.
• – Wyraz „szczegółowy” powinno się zastąpić zwrotami „szczególnie istotny”.
• – „Twój grosz, to dla nas miliony” – to hasło fundacji zbierającej pieniądze dla potrzebujących w akcji charytatywnej „Góra grosza”.

W pierwszym zdaniu w cudzysłów został wzięty tytuł publikacji – książki; w drugim zacytowano wyrazy i wyrażenia, a w trzecim wyodrębnia on przytoczone hasło. Należy pamiętać, że jeśli przytoczony wyraz lub grupa wyrazowa występują na końcu zdania, to kropkę umieszcza się zawsze po cudzysłowie. W przypadku pytajnika jest nieco inaczej. Pytajnik należy postawić po cudzysłowie, gdy odnosi się do całego wypowiedzenia, a przed nim, gdy znak zapytania odnosi się tylko do cytowanej grupy wyrazowej.
Wyrazy nie będące częścią składową cytatu należy wydzielić myślnikami z użyciem jednego tylko cudzysłowu. Inną możliwością jest podzielenie ich przecinkami, ale obie części cytatu należy ująć wówczas w samodzielne cudzysłowy:

• – „Zeszłego lata – mówi Aneta – spędziliśmy wspaniałe wakacje nad morzem”.
• – „Zeszłego lata” – mówi Aneta – „spędziliśmy wspaniałe wakacje nad morzem”.

W przypadku, gdy druga część cytatu stanowi samodzielne zdanie, wyrazy nienależące do cytatu wyodrębnia się na początku pauzą, a na końcu – kropką:

• „Drodzy obywatele” – przemówił prezydent. „Myślę, że w tym roku uda nam się więcej zmienić w naszym pięknym mieście”.

Możliwe jest cytowanie wyrazów lub tytułów dzieł bez umieszczania ich w cudzysłowie, jeżeli występują one po dwukropku, a w druku są wyróżnione inną czcionką:

• – Marcelina przeczytała z dużym zawzięciem Krzyżaków Henryka Sienkiewicza.

Wiele różnych zjawisk może zajść, gdy cudzysłowie używa się ze względów znaczeniowo-stylistycznych:

• – Paulina kupiła telewizor marki „Sony”.
• – Spółki „PKP intercity” i „PKP przewozy regionalne” nie są zarządzane przez te same spółki.
• – Nazywali go „plastuś”, bo stale mazał się w plastelinie.

Co ważne, cudzysłów można opuścić w przypadku nazw modeli, typów, gatunków oraz wytworów przemysłowych. Pomimo że ze względów znaczeniowo-stylistycznych pozostawia się piszącemu znaczną swobodę, to trzeba pamiętać, iż nie należy go nadużywać. Nie ma sensu brania w niego wyrazów o funkcji przenośnej, niepoprawnych oraz grup wyrazów będących związkami frazeologicznymi.
Interesujące jest zjawisko cudzysłowu w cudzysłowie, gdzie główny cudzysłów składa się z dwóch apostrofów, a w środku zdania znajduje się tak zwany cudzysłów ostrokątny:

• – prof. Dawid Zamachowski twierdzi, że „powiedzenie <<gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta>>, jest jak najbardziej aktualne”.